Dirk Vanderwaeren, vrederechter in Tienen.

“Mijn naam is Dirk Vanderwaeren. Ik ben een geboren en getogen Tienenaar. Na mijn rechtenstudie ben ik in 1991 advocaat geworden. Ik was ingeschreven bij de balie van Leuven, zoals dat heet. In 1999 heb ik het examen beroepsbekwaamheid afgelegd, dat nodig is om rechter te kunnen worden. Vanaf juni 2002 tot juli 2016 was ik rechter in de rechtbank van eerste aanleg te Brussel. Sedert augustus 2016 ben ik vrederechter van het kanton Tienen. Als vrederechter van dit kanton, maak ik deel uit van een korps, dat bestaat uit alle collega’s vrederechters binnen het arrondissement Leuven en de politierechters in Leuven. Aan het hoofd van het korps staat een korpschef."

“Een vrederechter is een rechter, hij maakt deel uit van de magistratuur en als dusdanig van de rechterlijke macht. Een vrederechter is een zogenaamd zetelend rechter : hij moet de zittingen, waarop de partijen hun standpunten in een geschil komen uiteen zetten in goede banen leiden en vervolgens neemt hij daarin- als partijen geen minnelijke oplossing vinden- een beslissing.

De vrederechter wordt ook wel regelmatig de “nabijheidsrechter” genoemd, omdat een vrederecht gemakkelijk toegankelijk is en de vrederechter in de zaken die hij behandelt dicht bij de burgers staat.  Zo wordt er op een vredegerecht veel aandacht besteed aan het zoeken naar een minnelijke oplossing en gaat de vrederechter regelmatig de baan op om ter plaatse bij de mensen de situatie te bekijken. Als er geen coronamaatregelen zijn, is het vredegerecht voor iedereen op werkdagen vrij toegankelijk.

De vrederechter is bevoegd binnen de grenzen van zijn gerechtelijk kanton. Het vredegerecht van Tienen is alzo bevoegd voor Tienen, maar ook voor de gemeenten Hoegaarden, Boutersem en Lubbeek. Tot voor kort was daar ook de gemeente Glabbeek bij, maar sinds een recente wijziging van de gebiedsomschrijvingen, valt de gemeente Glabbeek onder de bevoegdheid van mijn collega in Zoutleeuw. Er zijn in België 187 gerechtelijke kantons, dus 187 vredegerechten en aldus (ongeveer) even veel vrederechters.

Op een vredegerecht wordt veel aandacht besteed aan het zoeken naar een minnelijke oplossing tussen partijen; Om de veertien dagen wordt er zelfs een speciale verzoeningszitting georganiseerd, waarbij twee of meer partijen dan hun geschil kunnen komen uiteen zetten en waarbij ik dan tracht te bemiddelen en een oplossing te zoeken. Deze procedure is volledig kosteloos en, indien er geen akkoord kan worden bereikt, zal ik ook geen oordeel uitspreken, er wordt dus niemand in het gelijk of ongelijk gesteld. De formulieren voor een dergelijke aanvraag kan je vinden op onze website;

Verder heeft de vrederechter ook een belangrijke opdracht inzake bewindsvoeringen. Wanneer een persoon bijvoorbeeld door zijn of haar leeftijd of ingevolge een ongeval of een handicap, al dan niet tijdelijk zijn of haar  goederen zelf kan beheren of zijn belangen kan behartigen en er is niemand die dat in zijn of haar plaats kan doen, zal de vrederechter een bewindvoerder aanstellen. De aanstelling gebeurt na een vergadering met de naaste familieleden, op voorwaarde uiteraard dat deze naar de hoorzitting komen. Deze bewindvoerder moet dan jaarlijks een verslag van zijn activiteiten, in het bijzonder van zijn financieel beheer voorleggen. Momenteel lopen er in het kanton Tienen zo meer dan 600 bewindsdossiers.

Tenslotte heeft de vrederechter ook een taak inzake de wet op de geesteszieken. Mensen die ernstige psychische problemen hebben en die daardoor tegen zichzelf moeten worden beschermd of die daardoor een gevaar uitmaken voor hun omgeving kunnen dan tijdelijk onder een verplichte observatie in een psychiatrisch ziekenhuis worden geplaatst. Vroeger noemde men dat “ collocatie”, welk woord echter niet meer in de wet voorkomt en welk ik probeer absoluut te vermijden gezien de negatieve weerklank ervan : het gaat hier enkel om een strikt noodzakelijke tussenkomst, met als doel de mensen die dat nodig hebben bescherming en verzorging te geven. Gezien er in Tienen een grote psychiatrische instelling gevestigd is, maakt dit ook een groot deel van mijn opdracht uit."

"Ik mag en zal mij in principe nooit bezig houden met de uitvoering van een beslissing. Wanneer er, in het kader van een verzoeningszitting tussen partijen een akkoord wordt gevonden, dan zet ik dat samen met partijen op papier en waak ik erover dat er een voor iedereen duidelijke en juridisch correcte tekst tot stand komt. Als er geen akkoord kan worden bereikt, moet ik mij beperken tot het vaststellen dat partijen niet konden verzoend worden.

In zaken waarin een vonnis wordt uitgesproken ( dus na een volledige procesgang), dan moeten partijen dit vonnis respecteren. Wie het vonnis niet kan aanvaarden, kan daar in vele gevallen uiteraard nog hoger beroep tegen aantekenen. Dan wordt de zaak in graad van hoger beroep opnieuw behandeld voor de rechtbank van eerste aanleg. Wanneer deze rechtbank een vonnis uitspreekt, krijg ik daar ook een kopie van, zodat ik weet of de rechtbank mijn zienswijze al dan niet heeft gevolgd.

Maar buiten de bewindsvoeringen, waar er steeds een zekere controle op de bewindvoerder blijft bestaan, kom ik niet meer tussen nadat een uitspraak is gedaan : wanneer ik bijvoorbeeld beslis dat persoon A aan persoon B een som van € 1.000,00 verschuldigd is, dan is het aan persoon B om te beslissen of hij dat bedrag daadwerkelijk gaat innen. Dit gebeurt dan desnoods via de tussenkomst van een gerechtsdeurwaarder."

"Het is een job die je, zoals bij alle jobs , graag moet doen. Een vrederechter heeft veel rechtstreeks contact met de mensen en door de laagdrempeligheid van een vredegerecht komen heel wat burgers hun zaak zelf bepleiten. Die mensen hebben dikwijls echter weinig kennis van de procedureregels en dan is het aan mij om het broze evenwicht te vinden om hun hierbij te begeleiden, zonder echter hun te assisteren in hun proces. Een rechter mag geen juridisch advies geven, dat behoort tot de bevoegdheid van de advocaten en mensen hebben het daar soms moeilijk mee en hebben op dit punt soms te hoge verwachtingen. Ik heb zoals gezegd ook een aantal jaren gewerkt in de rechtbank van eerste aanleg en daar wordt je minder geconfronteerd met  de partijen zelf, daar gebeurt alles wat formeler en zakelijker.

In zaken van bewindsvoeringen, is het ook niet altijd gemakkelijk te beslissen. Juridische spitsvondigheden zijn daar zelden aan de orde, maar je moet dikwijls beslissingen nemen die een grote impact op het leven van een persoon hebben. Dat geldt ook bij de zake betreffende de opnames in een psychiatrisch ziekenhuis.  Wie vrederechter wil worden moet zich daar terdege van bewust zijn. Zoals gezegd moet je over wat mensenkennis beschikken, al kan geen enkele rechter in het hoofd kijken van de persoon die voor hem of haar verschijnt. Enig geduld is ook welkom en een flinke dosis empathie. Het komt wel eens voor dat ik zenuwachtig wordt van de hardnekkige onredelijkheid van de ene of de andere, doch dat komt gelukkig zelden voor.

Ik ben ervan overtuigd en ik merkt dat ook in de praktijk dat wanneer je als rechter erover waakt dat de kalmte en de sereniteit steeds wordt behouden, de beste resultaten worden bekomen, al is het soms noodzakelijk om iemand kordaat op zijn plichten, niet alleen vanuit juridisch oogpunt, maar ook in zijn of haar gedrag, te wijzen."

"De wetgeving daarover is redelijk ingewikkeld.  Er zijn binnen de magistratuur verschillende functies en voor iedere functie gelden er specifieke voorwaarden. Eenvoudig gesteld, kan je kan kiezen voor een loopbaan bij het openbaar Ministerie of een loopbaan als zogenaamd zetelend rechter. Je dient in ieder geval te beschikken over een diploma van master in de rechten ( in mijn tijd heette dat nog licentiaat in de rechten).

Als je dan naar de magistratuur wil, zijn er grosso modo en eenvoudig geschetst twee mogelijkheden : ofwel moet je een beroepsbekwaamheidsexamen afleggen ofwel een examen dat toegang geeft tot de gerechtelijke stage. Beide examens worden jaarlijks georganiseerd door de Hoge Raad Voor de Justitie.  Wanneer je geslaagd bent voor het examen beroepsbekwaamheid, kan je onmiddellijk tot rechter worden benoemd, na het examen voor de gerechtelijke stage volgt eerst een verplichte stage van minimum drie jaar alvorens je kan kandideren.

Vervolgens dien je het Belgisch Staatsblad in het oog te houden, want daarin worden op regelmatige tijdstippen de openstaande betrekkingen binnen de magistratuur. Een beetje zoals de jobaanbiedingen in de krant dus.

Wanneer je je dan kandidaat stelt voor een bepaalde functie, volgt nog een selectieprocedure van een paar maanden, onder andere met adviezen van de balie en de korpschef, die eindigt met een voordracht van één van de kandidaten door de Hoge Raad voor de Justitie. De voorgedragen kandidaat wordt vervolgens benoemd bij Koninklijk besluit.

Voor elke functie gelden nog specifieke benoemingsvoorwaarden. Zo moet je, wanneer je vrederechter wil worden minstens 35 jaar zijn en minstens twaalf jaar een juridische functie ( advocaat, notaris of rechter in een andere rechtbank) hebben uitgeoefend; De wetgever vindt het aldus  duidelijk  belangrijk dat je als vrederechter over al wat levenservaring kan beschikken en ook over een zekere beroepservaring."